Ένα ικανό κομμάτι του ελληνικού πληθυσμού ήταν Έλληνες μετανάστες στα διάφορα σημεία του ορίζοντα, κυρίως όμως στην Βαλκανική χερσόνησο και , Αμερική.
Για τη βάση του ελληνικού λαϊκού τραγουδιού ενδιαφέρει εδώ περισσότερο πληθυσμός των Ελλήνων μεταναστών στην Αμερική, που ανήκει στην τρίτη πληθυσμιακή κατηγορία που αναφέραμε.
Η μετανάστευση, λοιπόν, στην Αμερική αρχίζει ουσιαστικά μετά το 1890 και φτάνει στο απόγειο της στις αρχές 20ού αιώνα.
Σύμφωνα με τα ντοκουμέντα που μας δίνουν οι ελληνικές κρατικές υπηρεσίες στατιστικής, από το 1824 ως το 1889 , φαίνονται εγγεγραμμένοι 2.187 μετανάστες από την Ελλάδα για την Αμερική. Το 1900 το νούμερο έφτανε τις 3.711, το έφτασαν 36.580 μετανάστες Έλληνες στην Αμερική.
Το Ελληνικό Κράτος εκείνη την εποχή είχε 2.631.952κατοίκους. Επίσημα έγγραφα αποδεικνύουν ότι από το 1890 μέχρι το 1922 υπήρχαν στην Αμερική 400.000 μετανάστες Έλληνες.
Αλλά αυτοί είναι αριθμοί που αναφέρονται στους Έλληνες που έφευγαν από την κυρίως Ελλάδα.
Γιατί οι Έλληνες που ζούσαν στις περιοχές της οθωμανικής αυτοκρατορίας (Μικρά Ασία, Κωνσταντινούπολη, Κύπρο, νησιά του Αιγαίου), έφταναν στην Αμερική με διαφορετική εθνικότητα και γι' αυτούς δεν έχουμε συγκεκριμένα στοιχεία.
Επίσης η παράνομη μετανάστευση ήταν πολύ διαδεδομένη και είναι αδύνατο να υπολογιστεί το νούμερο των παράνομων μεταναστών.
Έτσι δεν είναι υπερβολική η υπόθεση ότι το νούμερο των Ελλήνων μεταναστών στην Αμερική εκεί την εποχή ξεπερνούσε κατά πολύ το μισό εκατομμύριο.
Οι μετανάστες προέρχονταν από όλα τα κοινωνικά στρώματα, αλλά στην πλειονότητα τους ήταν αγρότες, μικροεπαγγελματίες κάθε είδους, εργαζόμενοι όχι ειδικευμένοι με περιοδικές δουλείες.
Στην Αμερική δούλευαν στην κατασκευή των σιδηροδρόμων, στα μεταλλεία και ορυχεία, στα μεγάλα εργοστάσια, ή έκαναν δουλειές κάθε είδους με πολύ χαμηλές αμοιβές και κάτω από συνθήκες πολύ δύσκολες.
Οι Έλληνες μετανάστευαν στις Ηνωμένες Πολιτείες όχι νια να μείνουν εκεί για πάντα, αλλά για να κερδίσουν χρήματα και να μπορούν έτσι να γυρίσουν στο χωριό τους ή στην πόλη που γεννήθηκαν και να κάνουν μια δουλειά καλύτερη από εκείνη που έκαναν πριν να μεταναστεύσουν.
Φυσικά πολλοί απ' αυτούς επέστρεφαν σε χειρότερη κατάσταση απ' αυτήν που βρίσκονταν πριν φύγουν.
Ένας από τους τρόπους ξεσπάσματος, διασκέδασης, έκφρασης, ήταν η μουσική, ,τα τραγούδια τους.
Η μουσική τους κληρονομιά, που ήταν ένας τρόπος διεξόδου από τις δύσκολες και άσχημες συνθήκες της ζωής τους στην ξενιτιά, ένας τρόπος βαθύς για επικοινωνία μεταξύ τους και ακόμη ένας τρόπος, δικός τους, ύπαρξης.
Οι πρώτες εγγραφές αυτής της μουσικής σε δίσκους έγιναν για πρώτη φορά στην Αμερική από τους οργανοπαίκτες που βρίσκονταν ανάμεσα στους μετανάστες Έλληνες από το 1910 μέχρι το 1934.
Αλλά τα τραγούδια αυτά ανήκαν σε μια προφορική παράδοση πολύ πιο παλιά.
Εκείνη την εποχή, όπως είναι γνωστό, για να εγγραφεί ένα τραγούδι σε δίσκο έπρεπε να έχει αγαπηθεί και να έχει καθιερωθεί σ' όλον τον κόσμο ,αλλά επειδή ως εκείνη την εποχή η διάδοση των τραγουδιών ήταν προφορική, περνούσε πολύς καιρός ώσπου να σταθεροποιηθούν στη διάθεση και στη μνήμη του κόσμου.
Είχαν, δηλαδή, περιόδους διάδοσης και ανάπτυξης πολύ αργές
Τα πρώτα τραγούδια που βγήκαν σε δίσκους ήταν τραγούδια που μεταδίδονταν από γενιά σε γενιά και οι δημιουργοί τους ήταν άγνωστοι.
Είναι, λοιπόν, βάσιμη η υπόθέση ότι τα πρώτα τραγούδια, τα ηχογραφημένα σε δίσκους είχαν δημιουργηθεί πολύ πιο παλιά από το 1910.
Μπορούμε να βάλουμε υποτιθέμενο χρόνο δημιουργίας τα τέλη του προηγούμενου αιώνα, τέλη του 1800 ή και πολύ πιο παλιά.
Η δισκογραφική εταιρία C.B.S. στον γενικό τίτλο Το ρεμπέτικο Τραγούδι περιλαμβάνει μια σειρά από δίσκους που ηχογραφήθηκαν στην Αμερική στις αρχές του αιώνα.
Οι εγγραφές αυτών των τραγουδιών έχουν γίνει επίσης από τις δισκογραφικές εταιρίες: columbia, victor, r.cj VICTOR, OKEH, QRTHOFONIC, METROPOLITAN, Β GRECOFON, NINA, LIBERTY, ELECTROPHON, KALIFON.
Η δε PANHELLENION RECORD είναι μια από τις πρώτες δισκογραφικές εταιρίες που γεννήθηκε από τη συνεργασία των Ελλήνων μουσικών και τραγουδιστών.
Δυστυχώς δεν έχουν ακόμα συμπληρωθεί πλήρεις κατάλόγοι των τραγουδιών που ηχογραφήθηκαν σε δίσκους εκείνη την εποχή (1910-1935), και αυτό φέρνει μεγάλες δυσκολίες για να βρει κανείς το ακριβές νούμερο.
Αλλά θεωρώντας τις διάφορες σειρές δίσκων, μπορεί κανείς να φτάσει σε περιορισμένους αριθμούς. Παραδείγματος χάριν, οι σειρά των δίσκων της columbia στις Ηνωμένες Πολιτείες από το 1910-1935 περιλαμβάνουν περίπου 4.000-5.000 δίσκους με ελληνικά τραγούδια όλων των τύπων (δημοτικά, ελαφρά, ρεμπέτικα και άλλα). Από τις στατιστικές που έχουν δοθεί βλέπούμε ότι το 30%, δηλαδή περίπου 1.000-1.300 είναι δίσκοι ρεμπέτικου τραγουδιού. Από τις άλλες δισκογραφικές εταιρείες έχουμε περίπου 1.000 δίσκους ρεμπέτικους.
Σύνολο, έχουμε με πάνω από 2.000 ρεμπέτικα τραγούδια ηχογραφημένα δίσκους στην Αμερική.
Η αξία τους σαν ντοκουμέντα είναι μεγάλη, γιατί σ' αυτό τους πρώτους δίσκους φαίνονται καθαρά οι επιδράσεις και οι μουσικές ρίζες του ρεμπέτικου.
Επιδράσεις από την τούρκικη δημοτική μουσική, από την ελληνική δημοτική μουσική νησιών του Αιγαίου και της Μικράς Ασίας, της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής μουσικής και των αραβικών ρυθμών και μουσικών κομματιών.
Σε ορισμένα τραγούδια, επίσης, είναι φανερή η σύνθεση από όλες αυτές τις μουσικές επιδράσεις, που δημιουργούν και σχηματοποιούν το ιδιαίτερο χρώμα και τον χαρακτηριστικό ρυθμό του πρώτου «ρεμπέτικου».
Σύμφωνα με τους μουσικολόγους C. Sachs, B. Nethl, P. Collaer, Mahmut R. Gazimihal, Παπαϊωάννου, Δραγούμη, Μυλωνά, Ανωγιαννάκη και Λάβδα, η μουσική των Βυζαντινών, η ελληνική δημοτική μουσική και το ελληνικό λαϊκό τραγούδι της πόλης ανήκουν στον μεγάλο ανατολικό μουσικό χώρο μαζί με την αραβική, την περσική και την ινδική μουσική.
Παρ' όλες τις μεγάλες διαφορές κουλτούρας, ιστορίας, γεωγραφικής θέσης και κοινωνικών συνθηκών που χωρίζουν αυτούς τους λαούς, υπάρχουν βασικοί μουσικοί κανόνες και μουσικές δομές που ενώνουν τη μουσική έκφραση σε μια μεγάλη ενότητα, πολύ διαφορετική από τη δυτική μουσική ενότητα, από τον δυτικό μουσικό χώρο.
Γι' αυτούς τους βασικούς κανόνες, γι' αυτές τις μουσικές δομές, χρησιμοποιείται μεταξύ των Βυζαντινών ο όρος «ήχος», μεταξύ των Αράβων ο όρος «μακαμ», μεταξύ των Περσών ο όρος «περντέ», για τους Ινδούς ο όρος «ράγλας» και για τους μουσικούς του ρεμπέτικου ο όρος «δρόμος» και ο όρος «μακάμ» όπου χρησιμοποιούν τον ίδιο όρο με τους Άραβες (τον ίδιο όρο, επίσης, χρησιμοποιούν και οι Τούρκοι).
Η λέξη «δρόμος» έχει την έννοια «μουσικός δρόμος». «Μακάμ» είναι αραβική λέξη που σημαίνει μουσική φόρμα, ένα σύνολο από νότες που αποτελεί τη μουσική βάση, το μουσικό καμβά ή φόντο, επάνω στον οποίο μπορεί να δημιουργηθεί ένα τραγούδι ή ένας μουσικός αυτοσχεδιαστικός ρυθμός.
Αυτές οι μουσικές φόρμες, αυτοί οι μουσικοί «δρόμοι» δεν αντιπροσωπεύουν όρους καθαρά τεχνικούς, αλλά είναι συνδεδεμένοι με τον τρόπο εκτέλεσης κάθε τραγουδιού ή κάθε μουσικού αυτοσχεδιασμού.
Με αυτό που το τραγούδι ή το μουσικό θέμα θέλει να εκφράσει, με την εποχή του χρόνου και τη συγκεκριμένη ώρα της μέρας, κατά την διάρκεια της οποίας το ανάλογο τραγούδι ή ο μουσικός αυτοσχεδιασμός.
Επίσης οι μουσικοί «δρόμοι», «ήχοι» ή «μακάμ» μπορεί να είναι συνδεδεμένοι με μαγικά ή θρησκευτικά σύμβολα και σημεία με διάφορες λατρείες θρησκευτικές ή μαγικές ή με το μουσικό κλίμα που αυτές θέλουν να δημιουργήσουν.
Πολλά από αυτά τα χαρακτηριστικά και τους κανόνες μπορούν να βρεθούν στις βυζαντινές μουσικές φόρμες και ειδικά όταν θεωρείται ο θρησκευτικός χαρακτήρας της βυζαντινής μουσικής και οι αυστηροί του κανόνες στον τρόπο εκτέλεσης της ψαλμωδίας κατά τη διάρκεια της λειτουργίας και στις διαφοροποιήσεις των «ήχων» στις διάφορες θρησκευτικές γιορτές.
Εκτός από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, τους ιδιαίτερους κανόνες και τη χρήση των διαφόρων μουσικών σχημάτων, πολλά αραβικά μακάμ, βυζαντινοί ήχοι και περσικά περντέ είναι μουσικά ταυτόσημα, με διαφορετικά οπωσδήποτε ονόματα στις διαφορετικές γλώσσες: αραβική, περσική ή ελληνική.
Οι δρόμοι, ή μακάμ, που χρησιμοποιήθηκαν στο ρεμπέτικο, είναι περίπου 12, με τις παρακάτω ονομασίες:
Hicaz: που είναι το όνομα μιας περιοχής στα παράλια της Ερυθράς θάλασσας, που διετέλεσε υπό τουρκική κατοχή.
Kiirdi: που είναι το όνομα της γης των Κούρδων.
Nihavent, Nisabyrek, Nikriz: που είναι ονόματα από διάφορες αχτε'ς.
Irak: από το όνομα της χώρας του Ιράκ.
Ispahan: από το όνομα της αρχαίας περσικής πρωτεύουσας.
Sabah; που σημαίνει πρωινό.
Ussak: που σημαίνει εραστές.
Hisar. που σημαίνει φρούριο, κάστρο.
Huseyni: που σημαίνει καλός νέος.
Rast: που σημαίνει σωστός, δίκαιος.
Niyaz: που σημαίνει ικεσία, παράκληση.
Beyali ή Bayati: από το όνομα της φυλής των Bayat.
Πολλά από τα παραπάνω μακάμ μπορούμε να τα βρούμε, με άλλα ονόματα, μεταξύ των οκτώ βυζαντινών ήχων: τέσσερις «κύριοι» και τέσσερις «πλάγιοι» και άλλες μορφές ήχων, μικτές, από συνδυασμούς αυτών.
Τα τραγούδια, τα ηχογραφημένα σε δίσκους στην Αμερική την περίοδο 1910-1935, μπορούν να χωριστούν σε τρεις κατηγορίες, σύμφωνα με το θέμα, το ρυθμό, την καταγωγή και την προέλευση τους.
Δημοτικά τραγούδια των νησιών του Αιγαίου και των παραλίων της Μικράς Ασίας: αυτά είναι πιο χαρούμενα και μιλάνε κυρίως για τη ζωή των ψαράδων, για τα ταξίδια τους, τις φουρτούνες που συναντούσαν και τις αγάπες τους.
Τα λαϊκά τραγούδια των πόλεων, δημιουργημένα και τραγουδισμένα στα καφέ-αμάν, στα πανηγύρια-παζάρια και τις γειτονιές της Κωνσταντινούπολης και της Σμύρνης, που μιλάνε για την σχετικά άνετη ζωή που ζούσε ο κόσμος εκεί.
Ο τρίτος τύπος των τραγουδιών είναι μελαγχολικός και βαρύς, γιατί αναφέρεται στη ζωή των υποαπασχολούμενων και περιθωριακών ανθρώπων στον Πειραιά που ήταν, όπως είπαμε, το πρωτεύον λιμάνι του νέου Ελληνικού Κράτους.
Τα θέματα των τραγουδιών αυτών έχουν να κάνουν με το χασίσι, το κυνηγητό από την Αστυνομία, τη φυλακή, την ανεργία, τον τρόπο ζωής, τους ανταγωνισμούς και τους καυγάδες που ξεσπάγανε μεταξύ τους.
Για τη βάση του ελληνικού λαϊκού τραγουδιού ενδιαφέρει εδώ περισσότερο πληθυσμός των Ελλήνων μεταναστών στην Αμερική, που ανήκει στην τρίτη πληθυσμιακή κατηγορία που αναφέραμε.
Η μετανάστευση, λοιπόν, στην Αμερική αρχίζει ουσιαστικά μετά το 1890 και φτάνει στο απόγειο της στις αρχές 20ού αιώνα.
Σύμφωνα με τα ντοκουμέντα που μας δίνουν οι ελληνικές κρατικές υπηρεσίες στατιστικής, από το 1824 ως το 1889 , φαίνονται εγγεγραμμένοι 2.187 μετανάστες από την Ελλάδα για την Αμερική. Το 1900 το νούμερο έφτανε τις 3.711, το έφτασαν 36.580 μετανάστες Έλληνες στην Αμερική.
Το Ελληνικό Κράτος εκείνη την εποχή είχε 2.631.952κατοίκους. Επίσημα έγγραφα αποδεικνύουν ότι από το 1890 μέχρι το 1922 υπήρχαν στην Αμερική 400.000 μετανάστες Έλληνες.
Αλλά αυτοί είναι αριθμοί που αναφέρονται στους Έλληνες που έφευγαν από την κυρίως Ελλάδα.
Γιατί οι Έλληνες που ζούσαν στις περιοχές της οθωμανικής αυτοκρατορίας (Μικρά Ασία, Κωνσταντινούπολη, Κύπρο, νησιά του Αιγαίου), έφταναν στην Αμερική με διαφορετική εθνικότητα και γι' αυτούς δεν έχουμε συγκεκριμένα στοιχεία.
Επίσης η παράνομη μετανάστευση ήταν πολύ διαδεδομένη και είναι αδύνατο να υπολογιστεί το νούμερο των παράνομων μεταναστών.
Έτσι δεν είναι υπερβολική η υπόθεση ότι το νούμερο των Ελλήνων μεταναστών στην Αμερική εκεί την εποχή ξεπερνούσε κατά πολύ το μισό εκατομμύριο.
Οι μετανάστες προέρχονταν από όλα τα κοινωνικά στρώματα, αλλά στην πλειονότητα τους ήταν αγρότες, μικροεπαγγελματίες κάθε είδους, εργαζόμενοι όχι ειδικευμένοι με περιοδικές δουλείες.
Στην Αμερική δούλευαν στην κατασκευή των σιδηροδρόμων, στα μεταλλεία και ορυχεία, στα μεγάλα εργοστάσια, ή έκαναν δουλειές κάθε είδους με πολύ χαμηλές αμοιβές και κάτω από συνθήκες πολύ δύσκολες.
Οι Έλληνες μετανάστευαν στις Ηνωμένες Πολιτείες όχι νια να μείνουν εκεί για πάντα, αλλά για να κερδίσουν χρήματα και να μπορούν έτσι να γυρίσουν στο χωριό τους ή στην πόλη που γεννήθηκαν και να κάνουν μια δουλειά καλύτερη από εκείνη που έκαναν πριν να μεταναστεύσουν.
Φυσικά πολλοί απ' αυτούς επέστρεφαν σε χειρότερη κατάσταση απ' αυτήν που βρίσκονταν πριν φύγουν.
Ένας από τους τρόπους ξεσπάσματος, διασκέδασης, έκφρασης, ήταν η μουσική, ,τα τραγούδια τους.
Η μουσική τους κληρονομιά, που ήταν ένας τρόπος διεξόδου από τις δύσκολες και άσχημες συνθήκες της ζωής τους στην ξενιτιά, ένας τρόπος βαθύς για επικοινωνία μεταξύ τους και ακόμη ένας τρόπος, δικός τους, ύπαρξης.
Οι πρώτες εγγραφές αυτής της μουσικής σε δίσκους έγιναν για πρώτη φορά στην Αμερική από τους οργανοπαίκτες που βρίσκονταν ανάμεσα στους μετανάστες Έλληνες από το 1910 μέχρι το 1934.
Αλλά τα τραγούδια αυτά ανήκαν σε μια προφορική παράδοση πολύ πιο παλιά.
Εκείνη την εποχή, όπως είναι γνωστό, για να εγγραφεί ένα τραγούδι σε δίσκο έπρεπε να έχει αγαπηθεί και να έχει καθιερωθεί σ' όλον τον κόσμο ,αλλά επειδή ως εκείνη την εποχή η διάδοση των τραγουδιών ήταν προφορική, περνούσε πολύς καιρός ώσπου να σταθεροποιηθούν στη διάθεση και στη μνήμη του κόσμου.
Είχαν, δηλαδή, περιόδους διάδοσης και ανάπτυξης πολύ αργές
Τα πρώτα τραγούδια που βγήκαν σε δίσκους ήταν τραγούδια που μεταδίδονταν από γενιά σε γενιά και οι δημιουργοί τους ήταν άγνωστοι.
Είναι, λοιπόν, βάσιμη η υπόθέση ότι τα πρώτα τραγούδια, τα ηχογραφημένα σε δίσκους είχαν δημιουργηθεί πολύ πιο παλιά από το 1910.
Μπορούμε να βάλουμε υποτιθέμενο χρόνο δημιουργίας τα τέλη του προηγούμενου αιώνα, τέλη του 1800 ή και πολύ πιο παλιά.
Η δισκογραφική εταιρία C.B.S. στον γενικό τίτλο Το ρεμπέτικο Τραγούδι περιλαμβάνει μια σειρά από δίσκους που ηχογραφήθηκαν στην Αμερική στις αρχές του αιώνα.
Οι εγγραφές αυτών των τραγουδιών έχουν γίνει επίσης από τις δισκογραφικές εταιρίες: columbia, victor, r.cj VICTOR, OKEH, QRTHOFONIC, METROPOLITAN, Β GRECOFON, NINA, LIBERTY, ELECTROPHON, KALIFON.
Η δε PANHELLENION RECORD είναι μια από τις πρώτες δισκογραφικές εταιρίες που γεννήθηκε από τη συνεργασία των Ελλήνων μουσικών και τραγουδιστών.
Δυστυχώς δεν έχουν ακόμα συμπληρωθεί πλήρεις κατάλόγοι των τραγουδιών που ηχογραφήθηκαν σε δίσκους εκείνη την εποχή (1910-1935), και αυτό φέρνει μεγάλες δυσκολίες για να βρει κανείς το ακριβές νούμερο.
Αλλά θεωρώντας τις διάφορες σειρές δίσκων, μπορεί κανείς να φτάσει σε περιορισμένους αριθμούς. Παραδείγματος χάριν, οι σειρά των δίσκων της columbia στις Ηνωμένες Πολιτείες από το 1910-1935 περιλαμβάνουν περίπου 4.000-5.000 δίσκους με ελληνικά τραγούδια όλων των τύπων (δημοτικά, ελαφρά, ρεμπέτικα και άλλα). Από τις στατιστικές που έχουν δοθεί βλέπούμε ότι το 30%, δηλαδή περίπου 1.000-1.300 είναι δίσκοι ρεμπέτικου τραγουδιού. Από τις άλλες δισκογραφικές εταιρείες έχουμε περίπου 1.000 δίσκους ρεμπέτικους.
Σύνολο, έχουμε με πάνω από 2.000 ρεμπέτικα τραγούδια ηχογραφημένα δίσκους στην Αμερική.
Η αξία τους σαν ντοκουμέντα είναι μεγάλη, γιατί σ' αυτό τους πρώτους δίσκους φαίνονται καθαρά οι επιδράσεις και οι μουσικές ρίζες του ρεμπέτικου.
Επιδράσεις από την τούρκικη δημοτική μουσική, από την ελληνική δημοτική μουσική νησιών του Αιγαίου και της Μικράς Ασίας, της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής μουσικής και των αραβικών ρυθμών και μουσικών κομματιών.
Σε ορισμένα τραγούδια, επίσης, είναι φανερή η σύνθεση από όλες αυτές τις μουσικές επιδράσεις, που δημιουργούν και σχηματοποιούν το ιδιαίτερο χρώμα και τον χαρακτηριστικό ρυθμό του πρώτου «ρεμπέτικου».
Σύμφωνα με τους μουσικολόγους C. Sachs, B. Nethl, P. Collaer, Mahmut R. Gazimihal, Παπαϊωάννου, Δραγούμη, Μυλωνά, Ανωγιαννάκη και Λάβδα, η μουσική των Βυζαντινών, η ελληνική δημοτική μουσική και το ελληνικό λαϊκό τραγούδι της πόλης ανήκουν στον μεγάλο ανατολικό μουσικό χώρο μαζί με την αραβική, την περσική και την ινδική μουσική.
Παρ' όλες τις μεγάλες διαφορές κουλτούρας, ιστορίας, γεωγραφικής θέσης και κοινωνικών συνθηκών που χωρίζουν αυτούς τους λαούς, υπάρχουν βασικοί μουσικοί κανόνες και μουσικές δομές που ενώνουν τη μουσική έκφραση σε μια μεγάλη ενότητα, πολύ διαφορετική από τη δυτική μουσική ενότητα, από τον δυτικό μουσικό χώρο.
Γι' αυτούς τους βασικούς κανόνες, γι' αυτές τις μουσικές δομές, χρησιμοποιείται μεταξύ των Βυζαντινών ο όρος «ήχος», μεταξύ των Αράβων ο όρος «μακαμ», μεταξύ των Περσών ο όρος «περντέ», για τους Ινδούς ο όρος «ράγλας» και για τους μουσικούς του ρεμπέτικου ο όρος «δρόμος» και ο όρος «μακάμ» όπου χρησιμοποιούν τον ίδιο όρο με τους Άραβες (τον ίδιο όρο, επίσης, χρησιμοποιούν και οι Τούρκοι).
Η λέξη «δρόμος» έχει την έννοια «μουσικός δρόμος». «Μακάμ» είναι αραβική λέξη που σημαίνει μουσική φόρμα, ένα σύνολο από νότες που αποτελεί τη μουσική βάση, το μουσικό καμβά ή φόντο, επάνω στον οποίο μπορεί να δημιουργηθεί ένα τραγούδι ή ένας μουσικός αυτοσχεδιαστικός ρυθμός.
Αυτές οι μουσικές φόρμες, αυτοί οι μουσικοί «δρόμοι» δεν αντιπροσωπεύουν όρους καθαρά τεχνικούς, αλλά είναι συνδεδεμένοι με τον τρόπο εκτέλεσης κάθε τραγουδιού ή κάθε μουσικού αυτοσχεδιασμού.
Με αυτό που το τραγούδι ή το μουσικό θέμα θέλει να εκφράσει, με την εποχή του χρόνου και τη συγκεκριμένη ώρα της μέρας, κατά την διάρκεια της οποίας το ανάλογο τραγούδι ή ο μουσικός αυτοσχεδιασμός.
Επίσης οι μουσικοί «δρόμοι», «ήχοι» ή «μακάμ» μπορεί να είναι συνδεδεμένοι με μαγικά ή θρησκευτικά σύμβολα και σημεία με διάφορες λατρείες θρησκευτικές ή μαγικές ή με το μουσικό κλίμα που αυτές θέλουν να δημιουργήσουν.
Πολλά από αυτά τα χαρακτηριστικά και τους κανόνες μπορούν να βρεθούν στις βυζαντινές μουσικές φόρμες και ειδικά όταν θεωρείται ο θρησκευτικός χαρακτήρας της βυζαντινής μουσικής και οι αυστηροί του κανόνες στον τρόπο εκτέλεσης της ψαλμωδίας κατά τη διάρκεια της λειτουργίας και στις διαφοροποιήσεις των «ήχων» στις διάφορες θρησκευτικές γιορτές.
Εκτός από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, τους ιδιαίτερους κανόνες και τη χρήση των διαφόρων μουσικών σχημάτων, πολλά αραβικά μακάμ, βυζαντινοί ήχοι και περσικά περντέ είναι μουσικά ταυτόσημα, με διαφορετικά οπωσδήποτε ονόματα στις διαφορετικές γλώσσες: αραβική, περσική ή ελληνική.
Οι δρόμοι, ή μακάμ, που χρησιμοποιήθηκαν στο ρεμπέτικο, είναι περίπου 12, με τις παρακάτω ονομασίες:
Hicaz: που είναι το όνομα μιας περιοχής στα παράλια της Ερυθράς θάλασσας, που διετέλεσε υπό τουρκική κατοχή.
Kiirdi: που είναι το όνομα της γης των Κούρδων.
Nihavent, Nisabyrek, Nikriz: που είναι ονόματα από διάφορες αχτε'ς.
Irak: από το όνομα της χώρας του Ιράκ.
Ispahan: από το όνομα της αρχαίας περσικής πρωτεύουσας.
Sabah; που σημαίνει πρωινό.
Ussak: που σημαίνει εραστές.
Hisar. που σημαίνει φρούριο, κάστρο.
Huseyni: που σημαίνει καλός νέος.
Rast: που σημαίνει σωστός, δίκαιος.
Niyaz: που σημαίνει ικεσία, παράκληση.
Beyali ή Bayati: από το όνομα της φυλής των Bayat.
Πολλά από τα παραπάνω μακάμ μπορούμε να τα βρούμε, με άλλα ονόματα, μεταξύ των οκτώ βυζαντινών ήχων: τέσσερις «κύριοι» και τέσσερις «πλάγιοι» και άλλες μορφές ήχων, μικτές, από συνδυασμούς αυτών.
Τα τραγούδια, τα ηχογραφημένα σε δίσκους στην Αμερική την περίοδο 1910-1935, μπορούν να χωριστούν σε τρεις κατηγορίες, σύμφωνα με το θέμα, το ρυθμό, την καταγωγή και την προέλευση τους.
Δημοτικά τραγούδια των νησιών του Αιγαίου και των παραλίων της Μικράς Ασίας: αυτά είναι πιο χαρούμενα και μιλάνε κυρίως για τη ζωή των ψαράδων, για τα ταξίδια τους, τις φουρτούνες που συναντούσαν και τις αγάπες τους.
Τα λαϊκά τραγούδια των πόλεων, δημιουργημένα και τραγουδισμένα στα καφέ-αμάν, στα πανηγύρια-παζάρια και τις γειτονιές της Κωνσταντινούπολης και της Σμύρνης, που μιλάνε για την σχετικά άνετη ζωή που ζούσε ο κόσμος εκεί.
Ο τρίτος τύπος των τραγουδιών είναι μελαγχολικός και βαρύς, γιατί αναφέρεται στη ζωή των υποαπασχολούμενων και περιθωριακών ανθρώπων στον Πειραιά που ήταν, όπως είπαμε, το πρωτεύον λιμάνι του νέου Ελληνικού Κράτους.
Τα θέματα των τραγουδιών αυτών έχουν να κάνουν με το χασίσι, το κυνηγητό από την Αστυνομία, τη φυλακή, την ανεργία, τον τρόπο ζωής, τους ανταγωνισμούς και τους καυγάδες που ξεσπάγανε μεταξύ τους.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου